در چند دهه گذشته با متمرکز شدن فضاهای تجاری در جداره های خیابان و تردد خودروها ، امنیت و آسایش لازم از استفاده کنندگان سلب شده و امکان آزادی حرکت و استراحت را از آنها گرفته است . از سوی دیگر ، عدم انطباق این فضاها با نیازهای جامعه سبب افزایش تمایل استفاده کنندگان نسبت به فعالیت های اجتماعی و تفریحی در مراکز تجاری گردید . استفاده از الگوی بازارها و فضاهای شهری معماری سنتی ایران که در آن مناسبات اجتماعی و فرهنگی به طور گسترده ای صورت می پذیرفت ، سبب شده است مراکز خرید امروزی به صورت مجموعه های شهری طراحی گردند که ضمن برطرف نمودن نیاز فضاهای تجاری ، به تامین فضای شهری و ایجاد بستری مناسب برای فعالیت های اجتماعی و تفریحی بپردازد . در این مجموعه ها دست یابی به الگوهای فضایی جدید ، خلق اشکال و فرم های نو متناسب با خصوصیات اجتماعی و فرهنگی مراجعه کنندگان و روابط اجتماعی آنان مورد توجه قرار می گیرد . در ادامه ضمن ارائه تعریفی از مفهوم مراکز خرید موجود در جهان ، به بررسی سیر تحول آن می پردازم .

2-7-1-مرکز خرید

مرکز خرید می تواند ردیفی از فروشگاه ها در زمین های خالی مجاور خیابان های موجود یا پیاده روهای کم تردد باشد که روباز و فاقد پوشش بوده و یا برای کنترل شرایط محیطی ، محصور شده است . همچنین می تواند یک ساختمان یا مجموعه ای از ساختمان ها با فروشگاه های گوناگون باشد که توسط راهروهای مرکزی با هم ارتباط دارند . این گونه از مراکز خرید ، باعث سهولت جریان خرید افراد و افزایش قدرت انتخاب آنها می شود . مراکز خرید امروزی معمولاً چند طبقه بوده و انواع کاربردهای تفریحی ، فرهنگی و ورزشی در آنها به چشم    می خورد . راهروهای مرکز خرید می تواند بن بست یا مرتبط با دیگر راهروها باشد . این مسیرهای ارتباطی بین فروشگاه ها قرار گرفته و قسمت های خدماتی در انتهای آن ، در نقاط مناسب قرار می گیرند . در مراکز خرید چند طبقه امروزی ، حرکت عمودی خریدار در طبقات ، از تاثیر گذارترین عوامل طراحی بنا می باشد             ( mun , 1983: 5 ) .

هر مرکز خرید می تواند شامل بخش های مختلف زیر می باشد :

فروشگاه ها

در فروشگاه ها که بخش اصلی مراکز خرید محسوب می شوند ، طیف وسیعی از کالاها مانند مواد غذایی ، پوشاک ، لوازم خانگی و دیگر وسایل و همچنین خدمات مورد نیاز خریداران با قیمت های مختلف و در واحدهای مستقل ، عرضه می شوند . ارائه خدمات به مشتریان می تواند به صورت حضوری و یا از طریق تحویل کالا در منزل صورت گیرد . همچنین در این بخش ، فضاهایی برای تولید کنندگان کالاهای تخصصی در مرکز خرید در نظر گرفته می شود . ( 11mun , 1983:  ) .

سوپر مارکت

فروشگاهی است با مساحت 400 تا 2500 مترمربع که دو سوم کالاهای اصلی آن را مواد غذاییتشکیل داده و لوازم منزل و پوشاک به عنوان کالای فرعی در آن به فروش می رسد . میانگین مساحت در سوپر مارکت های جدید 2100 تا 3900 مترمربع (22700 تا 31000 فوت مربع ) می باشد .  ( 11mun , 1983:  ) .

هایپر مارکت

فروشگاهی با مساحتی بیشتر از 2500 مترمربع که یک سوم آن به موادغذایی اختصاص یافته و شامل طیف وسیعی از انواع دیگرکالاها مانند پوشاک و لوازم خانگی است که با قیمت نسبتاً مناسبی عرضه می شود . ارائه خدمات در آن توسط کارکنان ، پرداخت هزینه از طریق صندوق و حمل کالا توسط خریداران صورت می گیرد  (11 : mun , 1983 ) .

دانلود متن کامل پایان نامه مقطع ارشد معماری : طراحی مجتمع تجاری–تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی

بخش تفریحی– فرهنگی

ایجاد امکانات تفریحی در مراکز خرید بزرگ جهت جذب مشتری ، یکی از تحولات مهم طراحی در دهه های اخیر است . تلفیق بخش های تفریحی – فرهنگی با فضای سبز ، خرید کردن را به فعالیتی مفرح برای همه اعضای خانواده مبدل نموده است .

2-7-2-فروشگاه زنجیره ای

فروشگاه های زنجیره ای با بهره گیری  از یک مدیریت واحد مرکزی ، با امکانات و تجهیزات مناسب ، به عرضه کالا و خدمات در سطح شهر ، کشور یا جهان می پردازند . در این فروشگاها ، کالاها با قیمت مناسب ، یکسان و با کیفیت مورد تایید ، ارائه می گردد . پرداخت هزینه در این فروشگاها از طریق صندوق و حمل کالا توسط خریداران صورت می گیرد . این فروشگاه ها به انواع زیر تقسیم می گردند :

فروشگاه های جامع

فروشگاه های بزرگی هستند که طیف وسیعی از کالاها از جمله مواد غذایی ، پوشاک ، لوازم خانگی و دیگر لوازم و خدمات موردنیاز خریداران را در بر می گیرند .