هر چند که بیش از ربع قرن(25 سال) از ساخت این گونه مسکن در ایران میگذرد، لیکن هنوز معادل درستی برای واژه انگلیسی Clustered Housing در زبان فارسی وجود ندارد، و در مکالمات و ادبیات شهرسازی ازآن با عنوان مسکن گروهی، جمعی، اجتماعی و… یاد می شود، که هیچکدام گویای معنی کامل و معادل دقیق این عبارت نیستند.

مهمترین دوره اوج طراحی این نوع مسکن در دهه 50 (فاصله بین سالهای 1950 تا 1960) می باشد.

هم اکنون در اروپا و بخصوص در ژاپن با تخریب محلات فرسوده قدیمی که بر مبنای تفکیک و واگذاری قطعات زمین در دهه50 بنا شده بود، اقدام به اجرای طرحهای جدیدی می شود که محاسن خانه های اختصاصی و نیمه اختصاصی را در بر گرفته و در عین حال از امکانات و مزایای مسکن اجتماعی نیز بر خوردار باشند.

نمونه ای دیگر از خانه های تجمعی cohousing  است، Cohousing محله در مقیاس کوچک است، مردم در این شیوه زندگی ارتباط مستمری با همسایگان خود دارند و در منافع حاصل از منابع خود شریک هستند در حالی که با بهره گیری از حفظ حریم خصوصی از خانه های خود را بهره میگیرند. در این سیستم فضاهای مشترک ممکن است شامل یک اتاق بزرگ غذاخوری، آشپزخانه، سالن، اتاق، امکانات تفریحی، کتابخانه، کارگاه های آموزشی، مهد کودک جلسه و……. باشد.

ایده cohousing در دانمارک سرچشمه گرفته و در ایالات متحده در اوایل 1980 ارتقا یافت. در حال حاضر صدها نفر از جوامع cohousing وجود دارد، این ایده از دانمارک به آمریکا، کانادا، استرالیا، سوئد، نیوزیلند، هلند، آلمان، فرانسه، بلژیک، اتریش و در جای دیگر گسترش یافت.

یک نمونه مشهور مسکن که در ایران و در قرن 14 شمسی و با منسوخ شدن خانه های سنتی حیاط داخلی رواج یافته است، خانه های ردیفی [1] می باشد. اساساً این نوع مسکن بر مبنای تفکیک قطعات و مالکیت فردی قطعه زمین مسکونی استوار است، و در صورتی که فقط شامل یک واحد مسکونی باشد، مسکن اختصاصی [2] یا مستقل نام می گیرد. در این نوع مسکن که هم اکنون در زبان عامیانه ویلائی و امثالهم خوانده می شود، یک واحد مسکونی هر چند طبقه هم که باشد، فقط مربوط به یک خانواده می شود و امکان استفاده بیشتر از یک خانواده درآن وجود ندارد.

در ایران به دلیل تغییر الگوی مصرف در زمینه مسکن و کارآئی نا مناسب مسکن اختصاصی با توجه به هزینه نگهداری زیاد آن، با تغییر قوانین شهرسازی و افزاِش تراکم نوع دیگری از مسکن و خانه های ردیفی بوجود می آید، که دارای مسائل و معضلات بسیار عدیده معماری و شهر سازی می باشد. در همان قطعات تک واحدی، با افزایش اشکوب و تراکم، اقدام به ساخت واحد هایی می شود که در یک حیاط بسیار کوچک (معمولاً محل عبور و پارکینگ خودروهای شخصی) مشترک هستند و چند خانواده به جای یک خانواده قبلی، در آن ساکن می شوند. این نوع مسکن هرچند که دارای دیوار های جدا کننده از سایر قطعات مسکونی می باشد، اما اختصاصی و مستقل نمی باشد و در رده نیمه اختصاصی [3]قرار دارد. متاسفانه در ایران به علت رعایت نشدن استاندارد های انسانی مسکن و شهرسازی و رواج پیش بینی نشده مسکن نیمه اختصاصی، مسائل عدیده اجتماعی و اقتصادی بروز کرده است، که نمونه آن نداشتن پارکینگ به میزان کافی، عدم رعایت تهویه و نورگیری مناسب غالب ساختمانها و مسائل تاسیسات زیر بنائی شهری همانند فاضلاب، آبهای سطحی و … می باشد.یک نوع دیگر مسکن که در ایران مورد عنایت نبوده خانه های روی هم یا تراسی [4]می باشد. این نوع اخیر در زمینهای با شیب و عوارض زیاد کاربرد فراوان دارد، که معمولاً یک قطعه زمین مسکونی، اختصاص به دو یا سه واحد مسکونی داردکه در ورودی از هم مجزا هستند و با استفاده از شیب زمین از دو طرف شمالی و جنوبی برای هر واحد مسکونی دسترسی مستقل وجود دارد. یا پشت بام واحد مسکونی طبقه پائین، حیاط واحد فوقانی می باشد.

در نهایت مسکن نوع آخر بعنوان اجتماعی [5]نوع خاصی از واحد مسکونی است که در آن واحد های آپارتمانی دارای حیاط مشترک هستند و حتی می توانند در هر طبقه بصورت تک واحدی ساخته شوند، (یعنی از مزایای استقلال خانه های نیمه اختصاصی و اختصاصی هم بهره مند باشند) و در عین حال دارای فضای باز و سبزو پارکینگ به میزان کافی باشند(فاضلی ،1386).

دانلود پایان نامه ارشد : بررسی معماری پایدار در زمینه های طراحی مسکونی

 

3-3-1- تعریف مجتمع مسکونی

در تعریف مرکز آمار ایران مسکن یا واحد مسکونی، مکان، فضا و یا محوطهای است که یک یا چند خانوار در آن سکونت داشته و به یک یا چند ورودی (شارع عام یا شارع خاص) راه داشته باشد.

مسکن شهری از نظر نوع، تراکم مسکونی و نیز تعداد طبقات و خانوار ساکن به چند دسته طبقه بندی میشود، اما از نظر جمعیتی به سه دسته تک خانواری، چند خانواری و مجتمع مسکونی قابل تقسیم است.

• مسکن مستقل ویلایی [6]به آن نوع از خانهها اطلاق میشود که مستقل و جدا از هم و دارای حیاط و فضای باز خصوصی می باشند. این خانهها، که محل سکونت یک یا دو خانوار میباشند، بعضاً در محله های قدیمی دیده می شوند و دارای تعداد زیادی اتاق هستند. به خانههای مستقل نسبتاً بزرگ در بخشهای جدید شهری اصطلاحاً مسکن ویلایی گفته میشود و محلههایی که این نوع خانهها در آنها احداث شده است، جزء منطقه تراکم بسیار کم به شمار میروند.
• خانه های نیمه مستقل [7]که به طور ردیفی در امتداد معابر شهری ساخته شدهاند، بخشهای میانی شهرهای ایران را تشکیل میدهند. اقتصاد زمین و ساختمان و تأمین مسکن برای خانوارهای جوان، سبب احداث یک یا چند اشکوب جدید روی طبقه اصلی میشود.
• خانه های آپارتمانی[8] ، بخش عمدهای از مسکن شهری را در شهرهای بزرگ و متوسط تشکیل میدهند. خانه های آپارتمانی با توجه به اینکه در نواحی کم درآمد و یا پر درآمد احداث شوند، از نظر اندازه و نوع و میزان تنوع متفاوت خواهند بود. بخشهای مسکونی آپارتمانی، خاص نواحی پرتراکم شهری است. این نواحی خصوصیات اجتماعی و فرهنگی ویژهای دارند که میتوان از آن با عنوان (شیوه زندگی شهری) یاد کرد(اصلانی بوسجین، 1382).

 

3-3-2- انواع مجتمع های مسکونی

به طور کلی 4 نوع مجتمع مسکونی وجود دارد به شرح زیر می باشد:

GARDEN  APARTMENT

IN  FILL APARTMENT

HIGH  RISE  APARTMENT

TERESSED  APARTMENT

 

در بین انواع مجتمع های مسکونی مجتمع های مسکونی تراسه TERESSED  APARTMENT)) کمتر ساخته می شوند و معمولاً به صورت ویلا و برای تفریح طراحی می شوند.

[1] Row House

[2] Detached

[3] Semi Detached

[4] Terraced House

[5] Clustered Housing

[6] Detached

[7] Semi-Detached

[8] Apartment Flats