وضعیت ایران در زمینه بانکداری الکترونیک
از اولین سازمانهایی که در ایران مجهز به رایانه گردیدند، بانکها بودند. با ورود رایانه‌ها و با استفاده از نرم‌افزارهایی که بخشهای کوچکی از عملیات بانکی را پردازش می‌نمود، اولین گام در جهت توسعه و گسترش بانکداری الکترونیک برداشته شد. با تصویب مجموعه‌ای از مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب، اولین گام در جهت یکپارچگی نظام بانکداری الکترونیک نیز برداشته شد. این مرکز فعالیت خود را از اول تیرماه 1381 با هدف فراهم کردن زیرساخت بانکداری الکترونیک آغاز کرد. این شبکه که جهت هماهنگی و همکاری بین بانکها و سازماندهی سیستم پولی کشور از سوی شورای عالی بانکها به تصویب رسید، کلیه بانکها را ملزم به پیوستن به این شبکه ساخته و با ایجاد ارتباط بین دستگاههای خودپرداز در بانکهای کشور، ارتباط حساب کارت[1] را برای ارایه خدمات یکسان کارتهای الکترونیک و انتقال پولی بین بانکها را میسر ساخت (سورانتا و ماتیلا، 2014).
2-11- سیر تحول سامانه‌های بانک ملت
بانک ملّت، بانکی ایرانی است که پس ازانقلاب 57 و پس از ملّی شدن همه? بانکها توسط شورای انقلاب در خرداد 1358و مصوّبه? دیگر این شورا در ادغام همه بانکهای تجاری در دو بانک تجارت و ملت تأسیس شد. سرمایه? اولیه بانک 33?5 میلیارد ریال و سرمایه? آن در سال 1387، 13100 میلیارد ریال اعلام شده است. این بانک هم اکنون دارای شعبه هایی در درون و بیرون از ایران می‌باشد. پس از تغییر اجرای سیاستهای اصل 44 قانون اساسی در سال 1384، این بانک بعنوان اولین بانک دولتی برای خصوصی سازی آماده شد ودر اسفند 1387، 5? سهام این بانک در بورس تهران عرضه شد که از این میزان 2?5? آن بفروش رسید. خریدار شرکت آتیه کارکنان بانک ملت (شرکت بازنشستگی بانک ملت) بود که خود زیر نظر مدیران بانک ملت است. عملیات نظام بانکی از سالهای آغازین فعالیت خود در ایران تا دهه هفتاد شمسی بصورت دستی صورت می‌گرفت، از جمله ثبت‌های حسابداری شعب که بطور روزانه در دفاتر روزنامه و دفاتر کل نگهداری میشد. بانک ملت از سال 1378 برای ثبت فعالیتهای مالی در شعب از نرم‌افزار AS و FPL2 استفاده نمود. این نرم‌افزار تحت سیستم عامل DOS طراحی شده بود. مسئولین مربوطه در شعب موظف بودند یک نسخه[2] از برخی از فعالیتهای بانکی شعبه را به مدیریت شعب ناظر ارسال نمایند. شعب نیز بصورت محلی [3] و مستقل از سایر شعب بانک فعالیت می‌نمودند و مشتری یک شعبه قادر نبود تا به طورسیستمی وبدون نیازبه فرایندهای غیرمکانیزه ازامکانات سایر شعب بهره‌مند شود. همچنین برای ثبت فعالیتهای اعتباری از نرم‌افزار NEW NAP و برای گزارش گیری مربوط به اعتبارات ازنرم‌افزارجداگانه ای استفاده میشد. این نرم‌افزار مستقل از نرم‌افزار حسابداری AS و نرم‌افزار سپرده FPL2 طراحی شده بود. از ابتدای دهه هشتاد برای ثبت و ضبط کلیه فعالیتهای بانکی در شعب، نرم‌افزار جامع شعب (سنجش) مورد استفاده قرار گرفت. این نرم‌افزار در شبکه محلی شعبه نصب شده و مشتری یک شعبه قادر به استفاده از امکانات تمامی شعب نمی باشد. از ویژگیهای این نرم‌افزار امکان تعیین سطوح دسترسی کاربران، مکانیزه بودن تمامی فعالیتهای اطلاعاتی و مالی شعبه (بجز فعالیتهای اعتباری)، پارامتریک بودن وتهیه خلاصه دفتر کل حسابداری شعبه در پایان هر روز کاری می‌باشد. در این راستا به منظور رفع مشکل عدم یکپارچگی شبکه بانکی، ایجاد وحدت رویه، تسهیل امورمشتریان وکاهش هزینه‌های بانکی، گامهای اولیه طراحی سامانه بانکداری متمرکز با طراحی حساب جاری الکترونیک ملت (جام) در سال 1381 برداشته شد. این سامانه به تدریج در تمامی شعب فعال گردید (کرد و همکاران، 1390).
در حال حاضر تقریباً تمامی محصولات و خدمات بانک شامل قرض‌الحسنه جاری، قرض‌الحسنه پس انداز، تبادلات وجه نقد صندوق و خزانه داری (خزانه داری متمرکز)، ایران چک و چک مسافرتی، سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت، سپرده کوتاه مدت ویژه، سپرده سرمایه‌گذاری بلند مدت، کلرینگ، حوالجات، پرداخت قبوض، واریزگروهی، چک بانکی ملت و بهره‌برداری از دستگاههای جانبی شامل اسکنر اثرانگشت و بارکدخوان در این سامانه فعال شده و خدماتی چون سپرده ویژه پس انداز کارکنان دولت در دست بهره برداری است. همچنین برخی از نرم‌افزارهای مورد نیازمشتریان ارزنده نظیرسامانه حج و زیارت، خریدگندم و… به صورت نرم‌افزارهایی باعملکردمستقل ولی وابسته به Core در این سامانه قرارگرفته است. تمامی عقود اعتباری نیز در این سامانه فعال گردیده است و بانصب تمامی زیر سیستمهای سامانه بانکداری متمرکز تمامی فعالیتهای بانکی شعب و همچنین واحدهای ستادی بصورت متمرکز انجام خواهد شد.همچنین در مرکز از ابتدای دهه 1380 سامانه متمرکز نگین جهت صدور و پشتیبانی کارتهای بانکی طراحی شده و در حال حاضر نیز مورد استفاده قرار می گیرد (محمودی، 1390).
[1] Credit, Debit
[2] Back Up
[3] Local